γράφει η μαθήτρια της Β΄ Λυκείου ,Σιδηροπούλου Ελένη.
«Και μιας η μανούλα μάς έφερε ψωμάκι νόστιμο, χωριάτικο, που μοσχοβολάει ο τόπος …».
Ας θυμηθούμε τι γράψαμε γι’ αυτό το ευλογημένο ψωμάκι, στην εφημερίδα του Νομού Πιερίας «Ολύμπιο Βήμα», παραθέτοντας το κείμενο διασκευασμένο:
Ψωμί, μια μικρή λέξη με πολύ μεγάλη ιστορία, σύμβολο Ζωής και Πίστης, συνδεδεμένο με τη θρησκεία μας. Όταν πριν πολλά χρόνια, όπως αναφέρει η Παλαιά Διαθήκη, έφυγαν οι Ισραηλίτες από την Αίγυπτο με τον Μωυσή και βρέθηκαν στην έρημο, ταλαιπωρημένοι, πεινασμένοι, ο Θεός τους έστειλε το «μάννα», ένα είδος ψωμιού, και έτσι μπόρεσαν να αντέξουν και να συνεχίσουν το ταξίδι τους.
Το ψωμί, που στην Καινή Διαθήκη με τους πέντε άρτους και τα δυο ψάρια χόρτασαν χιλιάδες άνθρωποι και περίσσεψαν πολλά κοφίνια! Ο Ιησούς στον Μυστικό Δείπνο ευλόγησε το ψωμί, το έκοψε κομμάτια, το μοίρασε στους μαθητές του και είπε «Λάβετε φάγετε τούτο εστί το σώμα μου».
Το Ψωμί στον Πόντο
Οι Πόντιοι είχαν το σταρένιο ψωμί που ήταν σπάνιο από καθαρό αλεύρι και θεωρούνταν είδος πολυτελείας για εύπορες οικογένειες. Η μεσαία τάξη είχε το «λαζουδένον αλεύρ”» φουρνισμένο «φούρνικον αλεύρ”», δηλ. από «καλαμπόκι=λαζούδ’», με λίγο καθαρό σιτάρι. Οι πιο φτωχοί είχαν μόνο το καλαμποκίσιο φουρνισμένο αλεύρι για ψωμί, που όμως ήταν πολύ εύγευστο και ξεχωριστό στο χρώμα και στην εμφάνιση.
Στον Πόντο η παρασκευή ψωμιού ήταν ολόκληρη διαδικασία. Κατά την προετοιμασία να πιάσουν το προζύμι είχαν λουλούδι ειδικό …το ρωσικό και το κλασικό, που ήθελε δύο μέρες να κάτσει να ξινύσει, έτσι ώστε να γίνει το ψωμί νόστιμο. Από αυτό κρατούσαν σε ένα σκεύος για το επόμενο ζύμωμα και το ανανέωναν. Επίσης, είχαν και τον βασιλικό που τον κρατούσαν από τη γιορτή του Τιμίου Σταυρού. Ετοίμαζαν τα σκεύη τους από βραδύς, κοσκίνιζαν το αλεύρι με το ψιλό κόσκινο «τσαροκόσκινον». Το έβαζαν σε σκάφη ξύλινη μεγάλη, «καρσάν» την έλεγαν.
Είχαν την «ζυμωξύσρτεν», κάτι σαν την γνωστή μας σπάτουλα αλλά μεταλλική με χερούλι σκαλιστό, που έκοβαν το ζυμάρι. Ετοίμαζαν τον ξυλόφουρνο, τον άναβαν καλά να πάρει θερμοκρασία. Είχαν τα «τσατσία», ψιλά κλαδιά δέντρων και, αφού έμεναν τα «τσιλίδε», τα κάρβουνα τα μικρά, τα καθάριζαν από το κάτω μέρος του φούρνου να φύγουν όλα και οι στάχτες από τα ξύλα με την «καταμάγιαν», δηλαδή πανιά-κουρέλια δεμένα σε μια ξύλινη βέργα μήκους 1.5 με 2 μέτρα, ώστε να μπορεί να φτάνει μέχρι την άκρη του ξυλόφουρνου.
Φούρνιζαν τα ψωμιά που τα είχαν ήδη έτοιμα μέσα στις πινακωτές για να έχουν έτσι ένα όμορφο σχήμα και με την «πυρρίφτεν», ένα ξύλινο φτυάρι μακρύ, τα έβαζαν μέσα στο φούρνο σε κυκλική σειρά και έκλειναν την πόρτα του φούρνου με κάτι βάρη, τα «φουρνοπλάκ’», για μια ώρα περίπου. Αφού τα έβγαζαν, τα τοποθετούσαν στο «ψωματαρείον», ειδικό σκεύος για πολλά ψωμιά, περίπου είκοσι στον αριθμό, για μια βδομάδα τις μέρες του χειμώνα.
Ένα ψωμί πήγαιναν στον φούρναρη, «φουρουντζήν», τον πλήρωναν με ψωμιά ή με αλεύρι. Το πάνω μέρος του ψωμιού το έλεγαν «απανωκέρετσον», το κάτω μέρος «αφκανοκέρετσον», την ψίχα την έλεγαν «απολάδ’» και φυσικά τις πιο νόστιμες γωνίες «κερέτσια». Ανάλογα με το πιο μέρος του ψωμιού επιθυμούσε ο καθένας, είχαν και τις ανάλογες προλήψεις τους!
Όταν δεν πρόφταιναν να φουρνίσουν, γιατί απαιτούσε αρκετή ώρα όλη η διαδικασία, άλλος ένας τρόπος ψωμιού ήταν το «σατζ». Ένας δίσκος μεταλλικός θολωτός που από την κάτω μεριά έκαναν με στάχτη και νερό έναν χυλό και το άλειφαν να κάψει σε μεγάλη θερμοκρασία. Το «σατζ» το έβαζαν επάνω στην «εμπροστία», σιδερένιο τρίποδο με ξύλα, που άναβαν έτσι, ώστε να κάνουν γρήγορα το ψωμί κάτι σαν τα λαβάσια. Όταν περίσσευε το ψωμί, οι Πόντιοι είχαν τρόπο να το μαγειρέψουν, έτσι ώστε να φαγωθεί, όπως το βραστάρ,το τσουμούρ’ κ.α.
Ψωμί, μια από τις βασικές πηγές πρωτεϊνών και υδατανθράκων με αρκετό σίδηρο, βιταμίνη B και λίγη βιταμίνη A. Από τα τότε χρόνια μέχρι και σήμερα το ψωμί είναι ένα δώρο Θεού ευλογημένο.
Σας ευχαριστώ
Με σεβασμό και εκτίμηση
Ελένη Σιδηροπούλου
